ღირსშესანიშნაობები თელავში
თელავი, კახეთის ყოფილი სატახტო ქალაქი, მდიდარი ისტორიული მემკვიდრეობით გამოირჩევა. აქ ერეკლე II-ის სასახლე, ბატონის ციხის კომპლექსი და ძველი ეკლესია-მონასტრები მოგითხრობენ ქალაქის წარსულზე. ქალაქგარეთ ალავერდისა და იყალთოს მონასტრები, ჭავჭავაძეების სასახლე და ისტორიული მარნები გელით. თელავი დღესაც ინარჩუნებს უძველეს მეღვინეობის ტრადიციებს - აქაურ მარნებში შეგიძლიათ გაეცნოთ ქვევრის ღვინის დაყენების ხელოვნებას და დააგემოვნოთ უნიკალური კახური ღვინოები.
მთავარი ღირსშესანიშნაობები თელავში
1. ბატონის ციხე
ბატონის ციხე თელავის ცენტრში, ერეკლე II-ის მოედანზე მდებარეობს. მე-17 საუკუნის სამეფო რეზიდენციის კომპლექსი გარშემორტყმულია თითქმის დაუზიანებლად შემორჩენილი გალავნით. კომპლექსში აერთიანებს ციხის ზღუდეს ორი ალაყაფის კარით, მეფეთა სასახლეს, კარის ეკლესიას, აბანოსა და გვირაბს.
2. მეფე ერეკლე II-ის სასახლე
მეფე ერეკლე II-ის სასახლე მე-18 საუკუნეში აქ ერეკლე მეორემ ააგო. სასახლე ისპაჰანში ირანის შაჰის სასახლის მცირე ასლს წარმოადგენს და დღემდე დგას.
3. ალავერდის მონასტერი
ალავერდის მონასტერი ალაზნის უმშვენიერეს ველზე, თელავიდან 20კმ-ში მდებარეობს. VI საუკუნის მონასტრის მშენებლობა ასურელ მამათაგან ერთ-ერთს, იოსებ ალავერდელის სახელს უკავშირდება.
ტაძრის სიმაღლე გუმბათიანად 50 მეტრს აღემატება და ერთ-ერთი უდიდესი საეკლესიო ნაგებობაა საქართველოში.
4. იყალთოს მონასტერი
იყალთოს სამონასტრო კომპლექსი თელავის ჩრდილოეთით, 8 კმ-ზე მდებარეობს. გადმოცემის თანახმად, არსენ იყალთოელს (XI-XII საუკუნეები) აქ აკადემია დაუარსებია. ზოგიერთი ცნობით, იყალთოს აკადემიაში სწავლობდა გენიალური შოთა რუსთაველი.
5. ძველი შუამთის მონასტერი
ძველი შუამთა თელავიდან 7 კმ-ში, ულამაზეს ტყეშია აშენებული. კომპლექსში სამი ეკლესიაა: გუმბათიანი ეკლესია და მცირე გუმბათოვანი ეკლესია მეშვიდე საუკუნისაა, ხოლო სამნავიანი ბაზილიკა მე-5 მე-6 საუკუნეების, რომელიც ქართული ხუროთმოძღვრების ერთ-ერთ საყურადღებო ნიმუშად ითვლება.
6. ახალი შუამთა
ახალი შუამთა თელავიდან 9 კილომეტრში, ცივგომბორის მთის ტყით შეფენილ კალთაზე მდებარეობს.მონასტრის სახელწოდება მისი ადგილმდებარეობიდან მომდინარეობს - მას სამი მხრიდან მთები აკრავს, თავად კი მთებს შორის მდებარე ვაკეზეა აგებული.
7. ალექსანდრე ჭავჭავაძის სახლმუზეუმი
ალექსანდრე ჭავჭავაძის სახლმუზეუმი თელავის მუნიციპალიტეტში, ქალაქიდან 9 კმ-ში მდებარეობს. წინანდლის სამუზეუმო კომპლექსში შეგიძლიათ გაეცნოთ ჭავჭავაძეების ოჯახის ისტორიას, დატკბეთ დეკორატიული ბაღის სილამაზით, დაათვალიეროთ მე-19 საუკუნის ღვინის მარანი, დააგემოვნოთ ჭავჭავაძისეული წინანდალი და სხვა ქართული ღვინოები. სასიამოვნოდ დატვირთული დღის დასასრულს კი დაისვენოთ ისტორიულ სასტუმროში.
8. თელავის ისტორიული მუზეუმი
თელავის ისტორიული მუზეუმი მოთავსებულია მეფე ერეკლე II-ის ყოფილი სასახლის რამდენიმე დარბაზში. სამუზეუმო კომპლექსში „ბატონის ციხის“ სახელწოდებით შედის: „კახთ მეფეთა სასახლე“ (XVIII საუკუნე), კარის ეკლესიები, სკოლის ნაგებობის ნაშთები, მეფის აბანო და სასახლის ტერიტორიაზე გაყვანილი გვირაბი.
9. დიდი ჭადარი (Giant Plane Tree)
ერეკლე მეორის მოედანზე 900 წლოვანი ჭადარია დარგული, რომელიც ალაზნის ველს გადაჰყურებს და თელავის სიმბოლოდ ითვლება. გადმოცემის თანახმად, თუ ჭადართან სურვილს ჩაიფიქრებ, აუცილებლად აგისრულდება. ჭადარი ტურისტთა საყვარელი სანახაობაა.
10. ნადიკვარის პარკი
ნადიკვარის პარკი ქალაქის ცენტრში, “ბატონის ციხესთან” არის გაშენებული. მოწყობილია სასეირნო ბილიკები, 12 მეტრიანი საფეხმავლო ხიდი, გადასახედი ადგილები, სათამაშო მოედნები, საზაფხულო ამფითეატრი და ატრაქციონები.
11. ნეკრესის ეკლესია
ნეკრესის სამონასტრო კომპლექსი კახეთის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ძეგლია. ალაზნის ველზე აღმართული მონასტერი, რომელიც ყვარლიდან 8 კილომეტრშია, თავისი მდებარეობით გამოირჩევა. აქ თავმოყრილია სხვადასხვა პერიოდის არქიტექტურული ძეგლები - IV საუკუნის მცირე ბაზილიკა, VII საუკუნის სამეკლესიიანი ბაზილიკა და VIII-IX საუკუნეების გუმბათოვანი ტაძარი. განსაკუთრებით საინტერესოა უძველესი ბაზილიკა, რომელიც კოშკისებური ფორმით გამოირჩევა და საქართველოში შემორჩენილ ეკლესიათა შორის ერთ-ერთი უძველესია. მონასტრიდან იშლება ხედი ალაზნის ველზე.
12. გრემის მონასტერი
გრემის სამონასტრო კომპლექსი ალაზნის ველზე, შემაღლებულ ადგილას მდებარეობს. XVI საუკუნეში აგებული ეს არქიტექტურული ანსამბლი მთავარანგელოზთა ტაძრის, სასახლე-სამრეკლოსა და გალავნისგან შედგება. კომპლექსის მუზეუმში შეგიძლიათ იხილოთ საინტერესო არქეოლოგიური მასალა - ძველი საბრძოლო იარაღები, სამკაულები და მეფეთა სამოსელი. თელავიდან 30 წუთის სავალზე მდებარე ეს ისტორიული ძეგლი კახეთის ყოფილი დედაქალაქის დიდებას გვახსენებს.
13. მანავის ციხე
მანავის ციხე კახეთის ერთ-ერთი შთამბეჭდავი ისტორიული ძეგლია, რომელიც საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის მახლობლად, მაღალ მთაზე მდებარეობს. X-XI საუკუნეებში აგებული ეს ციხესიმაგრე XVI-XVII საუკუნეებში განაახლეს. კომპლექსი გამოირჩევა თავისი მრავალფეროვნებით - აქ ნახავთ ციტადელს, სამ ეკლესიას, წყალსაცავს და ოთხ კოშკს. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ციხიდან გადაშლილი შესანიშნავი ხედები მიმდებარე ტერიტორიაზე. საინტერესოა, რომ XVIII საუკუნის დასაწყისში მანავის ციხე კახეთის მეფის, დავით II-ის რეზიდენციასაც კი წარმოადგენდა.
14. კვეტერა
კვეტერის ციხე-სიმაგრე, თელავიდან მცირე მანძილზე, წარმოადგენს შუა საუკუნეების არქიტექტურის შთამბეჭდავ ნიმუშს. გუმბათოვანი ეკლესიითა და მძლავრი გალავნით გარშემორტყმული ეს ისტორიული კომპლექსი VIII საუკუნიდან მოყოლებული კახეთის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ციხე-ქალაქს წარმოადგენდა. დღეს აქ მნახველს ხვდება შიდა და ქვედა ციხის, სასახლისა და ეკლესიების ნაშთები, რომლებიც მოგვითხრობენ საქართველოს ისტორიის უმნიშვნელოვანეს ეპოქაზე. განსაკუთრებით შთამბეჭდავია კომპლექსის მთავარი სამშვენისი - გუმბათოვანი ეკლესია, რომელიც იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის საცდელ სიაშიც კი არის შეტანილი.
