აღმოაჩინეთ ლეჩხუმი

ლეჩხუმი ულამაზესი ბუნებითა და საინტერესო ისტორიული ძეგლებით გამოირჩევა. ცამდე აწვდილი მთები, მდინარეები და ჩანჩქერები, ფერდობებზე შეფენილი ვენახები და ვრცელი ხედები გულგრილს არავის ტოვებს. მხარის მარგალიტი, სოფელი ლაილაში და ხვამლის მთა ვიზიტორებს გასაოცარი სილამაზითა და ბუნებით ხიბლავს.

თბილისიდან ლეჩხუმის ადმინისტრაციულ ცენტრ ცაგერამდე დაახლოებით 300 კილომეტრია, რომლის გასავლელადაც საშუალოდ 4 საათი დაგჭირდებათ ავტომანქანით.

დიდუბის ავტოსადგურიდან ცაგერის მიმართულებით გადის სამარშრუტო ტაქსები.

ლეჩხუმი მოქცეულია მდინარეების ცხენისწყლის, რიონისა და ლაჯანურის ხეობებში. მხარის რელიეფი მთიანია და დასახლებები ძირითადად გორაკ-ბორცვებზეა შეფენილი. საქართველოს ეს ულამაზესი რეგიონი თავისი უნიკალური ღვინოებით გამოირჩევა. კახეთთან შედარებით, აქ ვენახები საკმაოდ მცირე ტერიტორიაზეა გაშენებული, თუმცა იგი ყველა სხვა რეგიონისგან ხარისხიანი ყურძნითა და ძალზე ღრმა, საინტერესო ღვინოებით გამოირჩევა. ადგილობრივ ენდემურ ჯიშებად მიჩნეულია: “ოყურეშული” (უსახელაური), “საირმული”, “მწვანე ცოლიკაური”, “ორხვული” და სხვა. აღნიშნული ჯიშები მხოლოდ ლეჩხუმის მიკროკლიმატში ამჟღავნებს უნიკალურ თვისებებს.

ლეჩხუმის მდინარეები, ტბები, მთები და ჩანჩქერები არაერთ დამთვალიერებს იზიდავს და აოცებს საკუთარი მშვენიერებით. მხარეს ხშირად სტუმრობენ ჯომარდობითა და ლაშქრობებით გატაცებული ვიზიტორები, ან ადამიანები, ვისაც უბრალოდ ბუნებაში მშვიდი დასვენების მოწყობა სურს.

ლეჩხუმი ნეოლითის ხანიდან უნდა ყოფილიყო დასახლებული. არქეოლოგიური მასალით კარგად არის წარმოდგენილი გვიანდელი ბრინჯაოს ხანა. უძველეს წყაროებში რეგიონი სარკინეთის სახელით იხსენიება. ლაზიკის სამეფოს ხანაში კი სკვიმნია. მისი ცენტრი ძველი დროიდან იყო ციხე-ქალაქი ცაგერი.

ლეჩხუმის რეგიონის დაწინაურება გეოგრაფიული მდებარეობის სპეციფიკამ და სტრატეგიულმა მნიშვნელობამ განაპირობა. უძველესი დროიდან ლეჩხუმზე გადიოდა “თაკვერად” წოდებული საქარავნო საერთაშოროისო გზა, რომელიც შავი ზღვის პირას მდებარე ქალაქს ფაზისს აკავშირებდა ჩრდილო კავკასიის ხალხებთან.

მუნიციპალიტეტი თავისი რთული და საინტერესო რელიეფის გამო მიუვალ ”ციხესიმაგრეს” წარმოადგენდა. მას ხშირად თავს აფარებდნენ ბარში მტერს გამოქცეული სამეფო და სამთავრო ოჯახები და სამეფო განძის დასაცავად იყენებდნენ.

XII-XIII საუკუნეში ლეჩხუმი ანუ თაკვერი, რაჭა-თაკვერის გაერთიანებულ

საერისთავოს შემადგენლობაშია. ქართულ ისტორიულ წყაროებში ლეჩხუმის პირველი ხსენება XV საუკუნის სვანებისა და ჯაფარიძეების მტრობის აღწერილობაში გვხვდება.

გვიან შუა საუკუნეებში ლეჩხუმი აქტუალობას არ კარგავს, მისთვის ბრძოლა იმერეთის სამეფოსა და დადიანების სამთავროს შორის ამ უკანასკნელის გამარჯვებით სრულდება. გვიანფეოდალური ხანის ბოლო მონაკვეთამდე ლეჩხუმი იმერეთის მეფის მთავარი დასაყრდენი იყო. ლეჩხუმელთა რაზმები იმერეთის მეფის რჩეული მოლაშქრეები იყვნენ. ამ რაზმებს მეფის პირადი დაცვა ევალებოდათ.

ლეჩხუმისათვის ბრძოლა სოლომონ I და სოლომონ II-ის დროსაც გრძელდებოდა. სოლომონ I-ის დროს ლეჩხუმი დადიანების ხელშია. XVIII საუკუნის მეორე ნახევარში დადიანი უკვე მყარად ფლობდა ლეჩხუმს და თავისი გავლენა ამ დროს ლენტეხის თემზეც გაავრცელა.

ლეჩხუმელი გლეხის კარმიდამოს თავისი განლაგების თავისებურებანი გააჩნდა. საცხოვრებელი სახლის ირგვლივ განლაგებული იყო დამხმარე ნაგებობები: მარანი, ნალია, ბეღელი, ქართა, ბოსელი, საბძელი, თორნე. ამჟამად ლეჩხუმში ტიპიურია ორსართულიანი სახლები. ოჯახი საცხოვრებლად ძირითადად პირველ სართულს იყენებს. ზოგიერთ სოფელში პირველი სართულის ოთახებს პალატებსაც უწოდებენ. მეორე სართულს სტუმრებისათვის ან დიდი სუფრის გასაშლელად იყენებენ. ბოლო დროს პრაგმატული მოსაზრებების გამო მოსახლეობამ ერთსართულიანი,

ლეჩხუმისათვის ტრადიციული, სახლების მშენებლობას მიჰყო ხელი. მარანში რამოდენიმე ჭურია მიწაში დაფლული. აქვეა მოწყობილი ღვინის საწური – საწნახელი. მარანში ხშირად ორი ხორგო (საწნახელი) ჰქონდათ, ერთი თეთრი, ხოლო მეორე შავი ყურძნის დასაწურად. მარანი წმინდა ადგილადაა შერაცხული – ლეჩხუმში დღესაცაა შემორჩენილი მარანში ლოცვის ტრადიცია. მარანს საგულდაგულოდ იცავდნენ ავი თვალისაგან და ძირითადად ამას მარანში მწარე ბლის დირეების გადების გზით ცდილობდნენ (ლეჩხუმელთა რწმენით მწარე ბალს ავი თვალი არ ეკარება).

ლეჩხუმში განსაკუთრებულ ყურადღებას იმსახურებს ცოლიკოურის ჯიშის ყურძნისგან დაწურული ბუნებრივად ნახევრად ტკბილი იდეალური საზაფხულო ღვინო ტვიში. ეს ღვინო ლეჩხუმის მხარის ერთადერთი ადგილწარმოშობის ღვინოა. აქაური ტვიშისგან დგება შესანიშნავი მშრალი ცოლიკოურიც.

ლეჩხუმელთა წარმოდგენით საკულტო ხედ ითვლება ნიგვზის ხე. ადრე თურმე ყველა ოჯახს ჰქონია სახვამლო ნიგვზის ხე, რომლის ძირში ხვამლობა დღეს აუცილებლად უნდა შეესრულებინათ ამ დღისადმი მიძღვნილი რიტუალი.

ლეჩხუმელთა წარმოდგენით კვირის დღეებს თავიანთი თვისებები გააჩნიათ: ორშაბათი ხარბი დღეა, სამშაბათს კარგია თესლის გაღება და მგზავრობის დაწყება, ოთხშაბათი ნაკიანია, ხუთშაბათი – კიდევ სხვა ჯობიაო იტყვიან, პარასკევს დაბადებულ ადამიანს ცეცხლი, ხოლო საქონელს მგელი ერჩისო, კვირა კარგი დღეაო, ხვნა-თესვის დაწყებას სამშაბათს ან შაბათს ამჯობინებდნენ.

ლეჩხუმი დასავლეთ საქართველოს ჩრდილო-აღმოსავლეთით მდებარეობს. აღმოსავლეთით ლეჩხუმს რაჭა ესაზღვრება, ჩრდილოეთით – ქვემო სვანეთი, დასავლეთით – სამეგრელოს მთები, სამხრეთით – იმერეთი. მოიცავს ცაგერის მუნიციპალიტეტს, სამი მდინარის – რიონის, ცხენისწყლისა და ლაჯანურის ხეობის სოფლებს. მისი ადმინისტრაციული ცენტრია ცაგერი. მუნიციპალიტეტს ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება ლენტეხის, აღმოსავლეთიდან ამბროლაურის, სამხრეთიდან წყალტუბოს, დასავლეთიდან ხონისა და მარტვილის მუნიციპალიტეტები.

ლეჩხუმში ნოტიო სუბტროპიკული ჰავაა. მას მკვეთრად გამოხატული სიმაღლითი

ზონალობა ახასიათებს. დაბალმთიანეთში ზომიერად ცივზამთრიანი და

შედარებით მშრალი ცხელზაფხულიანი ჰავის ტიპია გაბატონებული. მაღალმთიან ზონაში კი უხვთოვლიანი მთის ნოტიო ჰავაა დამახასიათებელი. დაბალ ზონაში, ზღვის დონიდან 800 მეტრ სიმაღლეზე ჰაერის საშუალო წლიური ტემპერატურა არის +11,4℃, იანვრის საშუალო ტემპერატურაა – 0℃, ივლისისა კი – +22℃.

ლეჩხუმის მთავარი ღირსშესანიშნაობა აქაური ბუნება, მთები, ჩანჩქერები და ტბებია. იმისათვის, რომ მისი ყველა სანახაობით დატკბეთ, უმჯობესია, თუ თბილ და ნაკლებად ნალექიან პერიოდს შეარჩევთ. გვიანი გაზაფხული, ზაფხულისა და ადრეული შემოდგომის სეზონი საუკეთესო დროა მოგზაურობისთვის.