ახალი შუამთა

ახალი შუამთის ხახულის ღვთისმშობლის დედათა მონასტერი - XVI საუკუნის არქიტექტურული შედევრი და მოქმედი სავანე კახეთში, რომელიც თელავიდან 10 კილომეტრში, ცივ-გომბორის მთის კალთაზე მდებარეობს. მონასტერი სამი მხრიდან მთებითაა გარშემორტყმული, რის გამოც მას "შუამთა" ეწოდა. საუკუნეების განმავლობაში ეს წმინდა ადგილი კახეთის სულიერების, განათლებისა და კულტურის მნიშვნელოვან ცენტრს წარმოადგენდა.

მონასტრის ისტორია

მონასტერი XVI საუკუნის 40-იან წლებში დაარსდა კახეთის მეფის ლევანის მეუღლის, თინათინის ინიციატივით. გადმოცემის თანახმად, ჯერ კიდევ ახალგაზრდა თინათინს ჰქონია ხილვა, სადაც უცნობმა ბერმა ამ ადგილზე ეკლესიის აგება უწინასწარმეტყველა. მოგვიანებით, როდესაც ლევან მეფესთან ერთად კახეთისკენ მიემართებოდა, მან იცნო ნანახი ადგილი და აქ ღვთისმშობლის სახელობის ტაძრის მშენებლობა დაიწყო.

თინათინ დედოფალმა მონასტრისთვის მიწები მაყაშვილთა გვარისგან შეიძინა და პირველ წინამძღვრად არქიმანდრიტი გაბრიელ მაყაშვილი დაადგინა. 1550-იან წლებში თინათინი მონაზვნად აღიკვეცა და სიცოცხლის ბოლომდე მონასტერში მსახურობდა. მისი ანდერძის თანახმად, დედოფალი მონასტრის მთავარი ტაძრის ჩრდილოეთ მკლავში დაკრძალეს.

არქიტექტურა და მხატვრობა

მონასტრის მთავარი ტაძარი აგურითაა ნაგები და ტიპური ქართული საეკლესიო არქიტექტურის ნიმუშია. მაღალი გუმბათი ორ მასიურ სვეტსა და საკურთხევლის კედლებს ეყრდნობა. ტაძარს თავდაპირველად გარსშემოსავლელი ჰქონდა, რომელიც XIX საუკუნის გადაკეთებების შედეგად ნაწილობრივ დაიკარგა. დღეს შემორჩენილია ორი ეკვდერი - სამხრეთით და ჩრდილოეთით.

ფასადები მორთულია ჯვრებითა და ფირუზისფრად მოჭიქული კერამიკული დეტალებით. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ტაძრის XVI საუკუნის ფრესკები, რომლებიც გვიანათონურ სტილშია შესრულებული და ძველი და ახალი აღთქმის სიუჟეტებს ასახავს. სამხრეთ-დასავლეთ კედელზე შემორჩენილია უნიკალური ქტიტორული ფრესკა - თინათინ დედოფლის, ლევან მეფისა და მათი ვაჟის გამოსახულებით.

ეკლესიის ჩრდილო-დასავლეთით აღმართულია ოთხსართულიანი კოშკი-სამრეკლო, რომელიც თინათინის გამზრდელის სახსრებითაა აგებული.

მონასტრის სიწმინდეები

მონასტრის უმთავრესი სიწმინდე იყო ხახულის ღვთისმშობლის ხატი, რომელიც თინათინ დედოფალმა მზითვად მიიღო მამისგან. ხატი ოქროთი იყო მოჭედილი და ძვირფასი ქვებით - იაგუნდით, ფირუზით, ალმასებითა და მარგალიტებით შემკული. ხატის ზურგზე 44 წმინდა ნაწილი იყო მოთავსებული. დღეს ეს ხატი საქართველოს ხელოვნების მუზეუმშია დაცული.

2005 წელს აბბა ალავერდელი მიტროპოლიტ დავითის ლოცვა-კურთხევით შეიქმნა ხახულის ღვთისმშობლის ხატის ზუსტი ასლი, რომელიც ძველი წესის თანახმად, 40 დღის განმავლობაში პირველად ხატს იყო მიყრდნობილი. ახალ ხატსაც, ისევე როგორც დედანს, 44 სანაწილე აქვს.

საგანძური და ისტორიული მნიშვნელობა

საუკუნეების განმავლობაში მონასტერს მდიდარი საგანძური ჰქონდა, რომელსაც ქართველი მეფეები და დიდგვაროვნები სწირავდნენ. მათ შორის იყო მეფე ერეკლე II, მისი ძე ფარნაოზი, რუსთველი მთავარეპისკოპოსი იოანე და სხვები. მონასტერში ასევე მდიდარი წიგნსაცავი არსებობდა, სადაც უძველესი ხელნაწერები და სიგელ-გუჯრები ინახებოდა.

XIX საუკუნეში მონასტრის მთავარი ტაძარი ჭავჭავაძეთა საგვარეულო საძვალედ იქცა. აქ განისვენებენ ალექსანდრე ჭავჭავაძე და მისი ოჯახის წევრები.

პრაქტიკული ინფორმაცია

მისასვლელი გზები:

• ავტომობილით: თელავიდან ასფალტირებული გზა (10კმ)

• საზოგადოებრივი ტრანსპორტით: რეგულარული მარშრუტკები თელავიდან

• ტაქსით: თელავის ცენტრიდან 15-20 წუთის სავალი

სეზონები და ამინდი:

• გაზაფხული: ზომიერი ტემპერატურა, მწვანე ბუნება

• ზაფხული: თბილი, მზიანი დღეები

• შემოდგომა: ფერადი ფოთლები, სასიამოვნო სიგრილე

• ზამთარი: ცივი, ზოგჯერ თოვლიანი

გახსნის საათები:

• ყოველდღე 09:00-დან საღამომდე

• შესვლა: უფასო

ახალი შუამთის მახლობლად, 2 კილომეტრში მდებარეობს ძველი შუამთის მონასტერი. ორივე მონასტრის მონახულება ერთ დღეში თავისუფლად შესაძლებელია.

თანამედროვე მონასტერი

1989 წლიდან მონასტერში აღდგა სამონასტრო ცხოვრება. 1995 წლიდან აქ დედათა მონასტერია, სადაც მონაზვნები აქტიურად არიან ჩართულნი სასულიერო ლიტერატურის თარგმნასა და გამოცემაში. 2007-2008 წლებში ჩატარდა მასშტაბური სარესტავრაციო სამუშაოები, რომლის დროსაც განახლდა როგორც მთავარი ტაძარი, ასევე სამრეკლო.

მონასტერში მოქმედებს გამომცემლობა, რომელიც თბილისთან ახლოს, წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სავანეშია განთავსებული.