რაჭა ასოცირდება გასაოცარ ბუნებასთან, უნიკალურ კულტურასთან და კიდევ უფრო შთამბეჭდავ სტუმართმოყვარეობასთან. ფართობით ყველაზე პატარა კუთხე სინამდვილეში, ერთ-ერთი ყველაზე მრავალფეროვანი და ფერადია. სწორედ რაჭის სილამაზე და ორიგინალურობა იზიდავს ყოველწლიურად სულ უფრო და უფრო მეტ მოგზაურს, როგორც საქართველოდან ასევე უცხოეთიდან.
თბილისიდან რაჭის ადმინისტრაციულ ცენტრამდე, ამბროლაურამდე მანძილი დაახლოებით 250 კილომეტრია. მგზავრობისთვის კი 4 საათამდე დაგჭრიდებათ. თბილისიდან ამბროლაურის მიმართულებით დედაქალაქის ავტოსადგურისანდ აქტიურად ინიშნება კერძო სამარშრუტო ტაქსები. ამბროლაურიდან კი რაჭის კურორტების მიმართულებით, დღიურად ინიშნება კერძო მიკროავტობუსები და სამარშრუტო ტაქსები.
უფრო სწრაფი და კომფორტული მგზავრობისთვის, შეგიძლიათ ისარგებლოთ ნატახტარი-ამბროლაურის მიმართულებით მოძრავი თვითმფრინავით. ნატახტარის აეროპორტიდან კვირაში საშუალოდ 2-ჯერ ინიშნება პირდაპირი ფრენა ამბროლაურში, საიდანაც შოვის, უწერას, ონისა თუ სხვა მიმართულებით შეგიძლიათ იმგზავროთ სამარშრუტო ტაქსებით.
რაჭა დასავლეთ საქართველოს ისტორიული მხარეა, რომელიც ადმინისტრაციულად, რაჭა-ლეჩხუმი, ქვემო სვანეთის მხარეში ერთიანდება. რაჭის რელიეფის უნიკალურობას, მხარის ჩრდილოეთის მოსაზღვრე კავკასიონის ქედი განაპირობებს, რომელთან ერთადაც, რაჭა მდინარე რიონისა და მისი შენაკადების ხეობებს მოიცავს.
გურიის შემდეგ, ყველაზე პატარა თუმცა მრავალფეროვანი მხარეა. რაჭა გამოირჩევა უძველესი ისტორიული ძეგლების სიმრავლით, უნიკალური სალაშქრო მარშრუტებითა და რამდენიმე კლიმატურ-ბალნეოლოგიური კურორტით. მათ შორის განსაკუთრებით პოპულარულია უწერა და შოვი. რაჭაში მოგზაურობა საინტერესო თავგადასავალია აქტიური დასვენებისთვისაც. ლაშქრობის მოყვარულებისთვის კი იდეალური არჩევანია სიყვარულის ჩანჩქერი და შაორის ტბა.
რაჭაში ვიზიტს მისი კულტურული მახასიათებლები და ღვინის უძველესი კულტურა კიდევ უფრო საინტერესოს და შთამბეჭდავს ხდის. რაჭაში დღემდე აქტიურია მევენახეობა და მეღვინეობა. მიუხედავად ტურისტული ასპექტით პოპულარობისა, რაჭა წლებია დემოგრაფიული პრობლემების წინაშე დგას.
არქეოლოგიური აღმოჩენების შედეგად, დადგენილია, რომ რაჭა აქტიურად დასახლებული ძველი ქვის ხანიდან იყო. რაჭის ჩრდილოეთით, მთიან ტერიტორიებზე ნაპოვნი საყოფაცხოვრებო ნივთები კი, ბრინჯაოს ხანას მიეკუთვნება. მხარეში ასევე აღმოჩენილია ამავე პერიოდის სპილენძისა და დარიშხანის მაღაროები.
შუა საუკუნეებში, რაჭა უკვე მოიხსენიება როგორც რაჭის საერისთავო, სადაც მმართველი გვარი კახაბერიძეები იყვნენ. მე-13 საუკუნეში, რაჭის ერისთავები მეფის მოხეელები იყვნენ და კარგი რეპუტაციით სარგებლობდნენ სამეფოში. ვითარება დავით ნარინის მართველობის შემდეგ იცვლება, როცა რაჭას საერისთავოს სტატუსი გაუქმდა და გამოცხადდა სამეფო მამულებად.
საერისთავო სტატუსს მე-14 საუკუნეში იბრუნებს და სათავეში ჭარელიძეების გვარი ექცევა. XV საუკუნეში, საქართველოს სამეფოს დაშლის შემდეგ, რაჭის ტერიტორია სამეგრელოს შეუერთდა. რაჭის საერისთავო 1789 წლამდე გაუქმებული იყო. 1840 წელს, კი მოხსენიებული როგორც რაჭის უბანი, შევიდა იმერეთის გუბერნიის, ქუთაისის მაზრის შემადგენლობაში. 1928 წლის შემდეგ, კი ტერიტორიას რაჭის მაზრა ეწოდა, რომელსაც შემდეგ ლეჩხუმის მაზრაც შეუერთა. თუმცა მალევე სახელი გაუქმდა და შეცვალა როგორც, ამბროლაურის, ონისა და ჭრებალოს რაიონები.
რაჭის კულტურა ძალიან მრავალფეროვანია, თუმცა ყველაზე მეტად ცნობილი რაჭული ფოლკლორი და ღვინოა. მდინარე რიონის ხეობა და ვენახისთვის შესაბამისი კლიმატური პირობები, რაჭას მეღვინეობისთვის გამორჩეულ ადგილად აქცევს. ვენახების დიდი ნაწილი ამბროლაურსა და ონშია გაშენებული. ცნობილი რაჭული ღვინო “ხვანჭკარა” კი განთქმულია, როგორც საქართველოში, ასევე მის საზღვრებს გარეთ. ხვანჭკარასთან ერთად, რაჭული ღვინის სახეებია “ალექსანდროული,” “ცოლოკოური” და “რაჭული ძელშავი.”
რაჭული ფოლკლორი მრავალხმიანობითა და ჩქარი რიტმით გამოირჩევა. განსაკუთრებით ცნობილია “რაშოვდა” რომელზეც რაჭული ტრადიციული ცეკვა სრულდება. რაჭული ფოლკლორის სხვა ცნობილი სიმღერებია “მაღლა მთა მოდგას,” და “ქვედრულა.”
ხელოვნებასთან ერთად, რაჭის კულტურის განუყოფელი ნაწილია, დურგლობა. რაჭული ოდა უნიკალური ხის ჩუქურთმებით, ქართული არქიტექტურის გამორჩეული ნიმუშია. აუცილებელია აღინიშნოს რაჭული სამზარეულო ისეთი ცნობილი კერძებით, როგორიცაა შქმერული, რაჭული ლობიანი და ლორი.
რაჭა დასავლეთ საქართველოს ჩრდილოეთ ნაწილში მდებარეობს და მას ესაზღვრება ქვემო სვანეთი, იმერეთი, შიდა ქართლი და ლეჩხუმი. ჩრდილოეთით მოსაზღვრე კავკასიონის ქედი კი რაჭის რელიეფის მთა-გორიანობას განაპირობებს. დღეს, ადმინისტრაციულად რაჭის მხარე, ონისა და ამბროლაურის მუნიციპალიტეტებისგან შედგება. რაჭის ტერიტორია ასევე მოიცავს მდინარე რიონის სათავესა და ხეობას, შენაკადებთან ერთად.
Რაც შეეხება კლიმატს, რაჭა გამორჩეულია სასარგებლო თვისებების მქონე ნოტიო ჰავითა და ბალნეოლოგიური კურორტების სიმრავლით. ზაფხული ზომიერად ცხელი, ხოლო ზამთარი ხანგრძლივი და ცივია. ნოტიო ჰავის გავლენიდან გამომდინარე, კუთხე საკმაოდ ნალექიანია.
რაჭა ნებისმიერ სეზონზე იდეალურია მოგზაურობისთვის თუმცა სუბალპური ფლორიდან გამომდინარე, საუკეთესო პერიოდი მაისი-ოქტომბერია. ამ დროს ამინდები მეტ წილად თბილი და მზიანია, ხოლო ტყეები განსაკუთრებულად ფერადი და ლამაზი.
კურორტები და ქალაქები რაჭაში
რა ვნახოთ რაჭაში?
რაჭა მრავალფეროვანი კუთხეა, როგორც ბუნების ძეგლების სიმრავლით, ასევე კულტურული თუ არქიტექტურული ძეგლების კუთხით. აქ, ნებისმიერი ტიპის დამსვენებლისთვის მოიძებნება საინტერესო ადგილი. რაჭა იდეალური არჩევანია, როგორც კლიმატოთერაპიისთვის, ასევე ლაშქრობისთვის, ქართული ისტორიული ღირსშესანიშნაობების მოსანახულებლად და გასტრონომიული ტურებისთვის.
ისტორიულ-კულტურული ძეგლებიდან, განსაკუთრებით ცნობილი ძეგლებია ნიკროწმინდის და ბარაკონის ტაძრები, გამორჩეული უნიკალური არქიტექტურითა და ხატწერის ნიმუშებით. 9 ჯვარი და სიყვარულის ჩანჩქერი კი რაჭას კიდევ უფრო უნიკალურ ადგილად აქცევს. ეს ორიგინალური ძეგლები სულ უფრო და უფრო მეტ ადამიანს იზიდავს ყოველწლიურად. რაჭაში, ასევე შეგიძლიათ უძველეს ისტორიას გაეცნოთ და მოინახულოთ ძველი წელთაღრიცხვით დათარიღებული არქეოლოგიური აღმოჩენები ონის მუზეუმში. გასტროტურების მოყვარულთათვის, კი რაჭული ღვინო მორიგი თავგადასავალია. რაჭის ღვინის კულტურის გასაცნობად შეგიძლიათ ხვანჭკარას ქარხანას ეწვიოთ, რომელიც ამბროლაურში მდებარეობს.
ამბროლაური
ამბროლაური რაჭის ადმინისტრაციული ცენტრია. მთა-გორიანი ქალაქი მდინარე რიონისა და კრიხულის შესართავთანაა გაშენებული და გამოირჩევა ულამაზესი ბუნებითა და სხვადასხვა კულტურული ძეგლებით. მათგან აღსანიშნავია ამბროლაურის თეატრი და მუზეუმი.
ონი
ონი რაჭის ცნობილი ქალაქია, რომელიც ტურისტულად პოპულარული დანიშნულებაა. ონის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციულ ცენტრში, შეგიძლიათ გაეცნოთ რაჭის უძველეს ისტორიასა და მოინახულოთ სხვადასხვა კულტურული ძეგლი. რიონის შენაკადებს შორის მოქცეული ქალაქი, მთა-გორიანი რელიეფითა და შერეული ტყის საფარით გამოირჩევა.
ნიკორწმინდა
ეს ისტორიული სოფელი, რაჭის ქედის კალთაზე მდებარეობს და ამბროლაურიდან დაახლოებით 16 კილომეტრითაა დაშორებული. მთა-გორიანი ნიკორწმინდა იდეალური ადგილია მათთვის, ვისაც უყვარს ლაშქრობა და ეძებს მარტივად გადასალახ მარშრუტებს. სოფელში მდებარეობს ცნობილი ნიკორწმინდის ეკლესია.
შოვი
შოვი რაჭის ცნობილი კურორტია, რომელიც მდინარე ჭანჭახის ხეობაში მდებარეობს. შოვი სასარგებლო მინერალების შემცველი ჰავითა და გასაოცარი ბუნებით გამოირჩევა, რომელიც საინტერესო სალაშქრო მარშრუტს ქმნის ტურისტებისთვის. ნოტიო ჰავის მქონე კურორტზე ასევე მიედინება სამკურნალო თვისებების მქონე წყაროების წყალი.
უწერა
უწერა რაჭის მაღალმთიანი სოფელია, რომელიც ონის მუნიციპალიტეტს განეკუთვნება. მთა-გორიანი სოფელი ტურისტულად აქტიური ადგილია, ფერადი ფოთლოვანი ტყეებითა და გასაოცარი ბუნების ძეგლებით. ის, ასევე ცნობილია მინერალური წყლით “უწერა.”
ნიკორწმინდის ტაძარი
ნიკორწმინდა რაჭის ყველაზე პოპულარული ისტორიული ნაგებობაა, რომელიც შუა საუკუნეებშია აგებული. ნიკორწმინდა არა მარტო ისტორიული დანიშნულებით, არამედ გასაოცარი და ორგინალური არქიტექტურული ელემენტებით გამოირჩევა. უნიკალური ჩუქურთმებით და ხატწერის ნიმუშებით, ნიკორწმინდა იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის საცდელ სიაშია შეტანილი.
სიყვარულის ჩანჩქერი
ამბროლაურის მუნიციპალიტეტში მდებარე ეს ჩანჩქერი, უნიკალური რელიეფით გამოირჩევა. 560 მეტრის სიმაღლის ჩანჩქერის შუაგულში, გულის ფორმის მღვიმეა, რომელიც საოცარ სანახაობს ქმნის. სწორედ აქედან გამომდინარეობს ჩანჩქერის სახელიც, რომელიც ყოველწლურად სულ უფრო და უფრო მეტ ტურისტს იზიდავს.
მრავალძალის ეკლესია
მრავალძალის ეკლესია, იგივე წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია, ონში მდებარეობს და აგებულია მე-11 საუკუნეში. ეს არის ქართული ხუროთმოძღვრების გასაოცარი ნიმუში, სადა გარე ფასადითა და უნიკალური ჩუქუთმებით. ასევე შემორჩენილია შუა საუკუნეების უნიკალური ხატწერის ნიმუშები. ეკლესიის ეზოდან გასაოცარი ხედი იშლება რაჭის მწვერვალებზე.
მინდა ციხე
მინდა ციხე ამბროლაურში აგებული შუა საუკუნეების უნიკალური ძეგლია, რომელიც მდინარეების, რიონისა და ლუხუნის სანაპიროებს შორის მოქცეულ კლდოვან მთაზეა აგებული. ციხესიმაგრე რესტავრაციას საჭიროებს თუმცა დღეს კვლავ შემორჩენილია გალავნისა და კოშკის ნანგრევები. ისტორიულად, მინდა ციხე რაჭის ერისთავებს, კახაბერიძეებს ეკუთვნოდა.
ბარაკონის ღვთისმშობლის ეკლესია
ბარაკონის ეკლესია ამბროლაურში, სოფელ წესსში მდებარეობს. სწორკუთხა, გუმბათოვანი ეკლესია, ულამაზესი არქიტექტურული ელემენტებითა და ფერწერის ნიმუშებით გამოირჩევა. ეკლესია მაღლობზეა აგებული, რომელიც რიონისა და ლუხუნის შესართავებთან მდებარეობს.
საირმის სვეტები
საირმის სვეტები რაჭის გასაოცარი ბუნების ძეგლია, რომელიც რელიეფურად, კლდოვან მასივს წამოადგენს. ბუნების ძეგლი სოფლების, ალპანასა და ჭრებალოს შორის მდებარეობს. საირმის სვეტები განსაკუთრებულად პოპულარულია მოლაშქრეებს შორის, რადგან მისი რელიეფი საკმაოდ კლდოვანია და ძეგლთან მისვლა შედარებით რთულია.
უძირო ტბა
კატიწვერას ფერდობზე არსებული უძირო ტბა, ულამაზესი ბუნების ძეგლია, რომელიც ერთდროულად აერთიანებს სუბალპურ და ალპურ ფლორას. ფერდობზე წარმოქმნილი ტბიდან კავკასიონის თოვლიან მწვერვალებზე პანორამული ხედები იშლება, რაც წყლის სარკისებული ეფექტის საშუალებით, კიდევ უფრო გასაოცარ სანახაობას ქმნის.
მყინვარი ბუბა
მყინვარი ბუბა ონის მუნიციპალიტეტში მდებარეობს და წარმოადგენს რთული, ხეობის ტიპის მყინვარს, არაერთგვაროვანი რელიეფით, მწვერვალებითა და თოვლის საფარით. მყინვარის საერთო ფართობი დაახლოებით 1.5 კმ კვადრატია და მთამსველებისთვის ნამდვილ გამოწვევასთან ასოცირდება. მყინვართან ახლოს, მოედინება ბუბისწყალი, რომელსაც მყინვარი ბუბა ასაზრდოებს.
